Bruksizm
Diş gıcırdatma veya sıkma. Uyku sırasında yaşanan hali aynı zamanda bir uyku bozukluğu. Uyanıkken de görülebiliyor. Bruksizmi olan kişilerin horlama ve nefes almada duraklamalar (uyku apnesi) gibi diğer uyku bozukluklarına sahip olma olasılığı daha yüksek. Hafif bruksizm tedavi gerektirmeyebiliyor. Ancak bazı kişilerde bruksizm; çene bozukluklarına, baş ağrılarına, hasarlı dişlere ve diğer sorunlara yol açacak kadar sık ve şiddetli olabiliyor. Çoğu kişi uyku bruksizmi olduğunun farkına varmayabiliyor. Sorun, ancak ciddi komplikasyonlar geliştiğinde tespit edilebiliyor. Başında yakalayabilmek için belirtileri bilmek ve düzenli diş kontrolü yaptırmak önemli.
Bilişsel davranışçı terapi
Uykusuzluk (insomnia) tedavisinde kullanılan psikiyatrik bir yöntem. Psikiyatr Prof. Dr. Selçuk Aslan şöyle özetliyor: “Uykusuzluğun bilişsel davranışçı tedavisinde olumsuz otomatik düşünceler, işlevi olmayan inançların uykusuzluk yakınmalarının sürmesindeki rolü, hastayla birlikte ortaya çıkarılarak yerine daha az kaygı uyandırıcı düşünce ve inançlar oluşturulmaya çalışılır. Terapi programı ortalama 6-8 seanstan oluşmakta ve toplam 8 hafta sürmektedir. Uykusuzlukla ve sonuçlarıyla ilgili olumsuz düşünce ve varsayımlarının neler olduğunun farkındalığı artırılması ve alternatif inançların geliştirilmesi terapinin esas bileşenidir. Terapi sürecinde bilişsel müdahalelerin yanı sıra gevşeme egzersizleri, uyku ile yatağın ve yatak odasının özdeşleştirilmesi üzerinde çalışılır.”
Biyolojik saat
Sirkadiyen ritim de diyebilirsiniz Boşa demiyorlar “İnsan vücudu mükemmel işleyen bir makinedir” diye… Farkındaysanız vücudumuzda belirli aralıklarla tekrarlanan davranış şekilleri söz konusu. Bir numaralı konumuz uyku bunlardan biri. İşte hormonların ne zaman salgılanacağı gibi metabolik işlemleri düzenleyen bu sisteme biyolojik saat deniyor. Sadece insanların değil, tüm canlıların sahip olduğu bir özellik bu. Organizmanın bu döngüsünü düzenlemeye yardım eden ışık, sıcaklık gibi çevresel işaretlere ‘zeitgeber’ adı veriliyor. Tıpkı zamanı ölçen saatlerimiz gibi biyolojik saat de, ‘zeitgeber’ değiştiğinde yeniden ayarlanabiliyor. Buna en iyi örnek, sık seyahat edenlerin gayet iyi bildiği jet-lag (Bu konuda ayrıntılı bilgi için ‘J’ harfine bakın). Son yıllarda adını giderek daha sık duyduğunuz, belli bir periyot içindeki biyokimyasal ve psikolojik davranışlarının bütününü ifade eden ‘sirkadiyen ritim’ de bu tanımın diğer adı. Son araştırmalara göre insanların içsel sirkadiyen saatinin ortalama süresi yaklaşık 24 saat 15 dakika. Bunları inceleyen bilim dalına ise kronobiyoloji adı veriliyor.Hâlâ araştırılan ve elde edilen bulgularla bilim dünyasını her seferinde biraz daha şaşırtan bu alanın daha pek çok sürpriz barındırdığı ise aşikâr. Örnek istiyorsanız 2017 Nobel Tıp Ödülü’nü hatırlatalım. Dünyanın en prestijli ödülünü…
