Dissomnia
Uykuyu başlatma veya sürdürmede güçlük ya da aşırı uykululuk gibi pek çok uyku bozukluğunun genel adı. Uykunun miktarında, kalitesinde veya zamanlamasında görülen anormallikler ve bunların çeşitli kombinasyonları en önemli belirtiler. Sık bahsedilen ortak faktörler ise stres, kafein, fiziksel rahatsızlıklar, gündüz uykusu ve erken saatte yatmak olabiliyor.
Delta uykusu
‘Yavaş dalga uykusu’ olarak da adlandırılan derin uyku. NREM (Non-REM, hızlı göz hareketlerinin olmadığı evre) uykusunun 3’üncü ve 4’üncü aşamalarında gerçekleşiyor. Normal bir yetişkinin uykusunun yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor. NREM’in 3’üncü aşamasında delta dalgaları adı verilen çok yavaş beyin dalgaları, daha küçük ve daha hızlı dalgalarla karışık halde ortaya çıkmaya başlıyor. 4’üncü aşamada beyin neredeyse sadece delta dalgaları üretiyor. Bu evrelerde vücut dokuları onarıp yeniliyor, kemik ve kasoluşturuyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Hafıza ve öğrenme süreçlerinde de çok etkili olan bu daha az uyku, yaşlandıkça alınıyor.
Düzensiz uyku-uyanıklık ritim bozukluğu
Adından da anlaşılacağı üzere bu sirkadiyen ritim bozukluğunda, düzenli bir uyku ve uyanıklık döngüsü yaşanamıyor. 24 saat içinde en az üç kez olan ve tipik olarak 2-4 saat süren kısa uyku periyotları söz konusu oluyor. Uyku ve uyanıklık dönemleri gün içine parçalı olarak dağılmasına rağmen en uzun uyku dönemi genellikle 02.00-06.00 saatlerinde görülüyor. Gün boyunca toplam uyku süresi, hastanın yaşına göre normal olabiliyor. Yaygınlığı tam bilinmemekle beraber Alzheimer hastalarında, travmatik beyin hasarı sonrasında ve mental retardasyon (zekâ geriliği) durumunda sık görülüyor.
Dünya Uyku Günü
Bir gün değil, her gün.. Uyku, hayatımızın yaklaşık üçte birini kaplayan bir temel ihtiyaç. Geri kalanında da asla boş durmuyor. Mutluluğumuzdan kariyer başarılarımıza, sosyal tatminimizden fiziksel görünüşümüze kadar pek çok şey, onunla bağlantılı olarak yükselişe ya da alçalışa geçiyor. Yani kendine ait özel bir günle hatırlanmayı hak eden bir fenomen var karşımızda.Zaten gereken de yapılmış. Daha önceki adı Dünya Uyku Tıbbı Birliği olan Dünya Uyku Derneği’nin organize ettiği bir etkinliğimiz bulunuyor. Dünya Uyku Günü, 2008’den beri her yıl, ilkbahar ekinoksundan önceki cuma günü yapılıyor. Aslında bu, mart ayının üçüncü cumasına denk geliyor ama resmi notu vermeden geçemedik. Hesaplamakta zorlananlar için söyleyelim; en yakın tarihlisi 19 Mart 2021’de, slogan ise “Düzenli uyku, sağlıklı gelecek”.Gelelim bu özel günün amaçlarına… Uykunun önemini hatırlatmak zaten temel hedef. Bunun yanı sıra tıp, eğitim, sosyal hayat ve hatta araba kullanma gibi uykuyla ilgili önemli alanlarda harekete geçme çağrısı yapılması amaçlanıyor. Uyku bozukluklarının önlenmesinde daha sağlam adımlar atılması yoluyla bu sorunların toplumda yarattığı yükün azaltılması da listede. Şimdiye kadar duymadıysanız, ilgilenmediyseniz ya da üzerine düşünmediyseniz Dünya Uyku Günü’nü fırsat bilip biraz vakit…
