Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremleri tüm Türkiye’yi telafisi imkânsız bir acının kucağına bıraktı. Depremin korkunç bilançosu ilk saniyelerden beri durmadan ağırlaşıyor. Ancak şu sıralar çok fazla duyduğumuz gibi, “şimdi yaraları sarma zamanı”. Bir daha asla böyle bir felaket yaşamamayı umarak, bir depremin ilk anından itibaren neler yapılması gerektiğine odaklandık.
6 Şubat 2023 sabahı saat 04.17 ve 13.24’te Türkiye ve Suriye’yi vuran depremler ve 5 bine yakın artçı sarsıntı, benzeri görülmemiş bir felakete yol açtı. Binlerce can kaybı, yüz binlerce yaralı, bir daha asla eskisi gibi olamayacak milyonlarca hayat… Ancak şu sıralar çok fazla duyduğumuz gibi, “şimdi yaraları sarma zamanı”. Bunu en azından yıkıntıların arasından çıkardığımız çocuklarımız için yapmak zorundayız. Bir daha asla böyle bir felaket yaşamamayı umarak, bir depremin ilk anından itibaren neler yapılması gerektiğine odaklandık.
Yerel bilgilere kulak verin
Yerel gönüllüler her zaman ilk, hatta bazen tek müdahale eden kişiler olurlar. Her depremde gerçek kahramanlar onlardır. Bir deprem bölgesinde ilk birkaç saat ve gün boyunca hayat kurtarmada yerel toplulukların, özellikle de çocukların ve gençlerin rolü kritik. Unutmayın ki yerel halk, doğal afetlerden sonra hangi köprülerin yıkıldığını ve hangi yolların kapatıldığını, dünyanın tüm uydu görüntülerinden ve navigasyon sistemlerinden daha çabuk anlıyor.
Önce çocuklarla ilgilenin
Çocuklar genellikle deprem ortamlarında en savunmasız grup oluyor. Ebeveynini kaybetmiş, aile ve arkadaşlarından ayrılmış, evleri yıkılmış çocuklar; zorbalık, istismar ve sömürüye karşı çok daha savunmasız hale geliyor. Yardım çabaları organize edilirken onları ilk sıraya koymak şart.
Artçı sarsıntıları göz ardı etmeyin
Büyük deprem geçti gitti diye rahatlamayın. 6 Şubat depremlerinde olduğu gibi nadir rastlanan bir durum olmakla beraber, ilk deprem kadar şiddetli bir ikinci depremle karşılaşılabilir. Ayrıca çeşitli büyüklüklerde, sayısı binlere varan artçı depremler her zaman olabilir. Bu sarsıntılar sırasında hasar almış binalar yıkılabilir ve çok daha fazla can kaybına neden olabilirler.
Görünmez ihtiyaçları ele alın
İlk saatlerde ve günlerde hava koşullarını yenmek için hayat kurtaran tıbbi yardım, gıda, temiz su ve dezenfektasyon ürünleri, battaniyeler; arama ve kurtarma çalışmalarından sonraki en yüksek öncelik olması gerektiğine şüphe yok. Ancak bu dönemde ruh sağlığı ihtiyaçları daha az göz önünde oluyor. Ama gözetimsiz bırakıldığında, psikolojik sorunlar özellikle genç zihinlerde kalıcı yaralar bırakabiliyor. Hayatta kalan gençlerin ruh sağlığı ihtiyaçlarını ilk günden itibaren ele almak çok önemli. Ayrıca depremler omurga, kalça, bacak ve çok sayıda bölgelerdeki kemiklerde kırılmalara neden olabiliyor. Bunlar göz ardı edildiğinde kalıcı sakatlıklarla sonuçlanabiliyorlar. Ancak toplum düzeyinde fizyoterapi hizmetleri sunmak, depremzedelerin felaketten sonraki yaşamlarını değiştirebiliyor.
Liderler seçin
Hızlı kararlar ve iyi liderlik, kurtarma çabalarını çok daha iyi bir yola sokabiliyor. Aynı şekilde bunların eksikliği de gidişatta sorunlara yol açabiliyor. Kriz ortamları iyi liderliğin en lüzumlu olduğu alanlar. Yardım ekipleri mutlaka aralarından birini ekip yöneticisi olarak seçmeli. Hız da kriz müdahalesinde hayati önem taşıyor. Özellikle yetkililer yardım ve kurtarma planları tasarlarken hayatta kalanları dinleyerek hızlı karar almalı.
Onur kırıcı davranmayın
Bu son felakette çok daha net gördük. Yardım etmeye çalışırken felaketzedeleri bir kere daha yaralamak mümkün. Son kullanma tarihi geçmiş ilaçları, yırtık ve lekeli eski kıyafetleri göndermenin adresi deprem bölgesi değil! İlkeli bir insani yaklaşım, hayatta kalanların karşılanamayan gerçek ihtiyaçlarına yanıt vermekle olur; elinizdeki fazlalıkları o bölgeye göndermekle değil. Nakit yardım, çoğu felaket ortamında tercih edilen ve daha etkili bulunan bir yardım türü; bu konuda yetkililerin yönlendirmelerine dikkat edin. Çünkü bazen hayatta kalanların, kaybettiği ya da kırılan gözlüğünün yenisini almak gibi görece daha basit ihtiyaçları olabiliyor. Çabalarınız ve yeteneklerinizle insanların gerçek ihtiyaçları arasında uyumsuzluk varsa, işi daha ilgili olabilecek başka kişilerin yapmasına izin verin.
Hazırlığın hayat kurtardığını bilin
Afet riskinin azaltılmasına ve hazırlıklı olmaya yatırılan bir lira bile, afet meydana geldiğinde paha biçilemez bir değer taşıyor. Hükümetler ve bağışçılar, felaketlere daha dirençli topluluklar oluşturmak için ne gerekiyorsa yapmalı. Şu bilgide tartışılacak hiçbir şey yok: Kötü binalar insanları öldürür! Özellikle riskli bölgelerdeki okul ve hastanelerin daha güçlü ve güvenli hale getirilmesi hayati önem taşıyor. Dezavantajlı topluluklar krizlerden çok daha fazla etkileniyor, yoksulluk da acıları çoğaltıyor. Dolayısıyla yoksulluğun temel nedenlerini yok etmeyi hedefleyen uzun vadeli yatırımların, dayanıklı topluluklar oluşturmanın anahtarı olduğunu unutmamak gerekiyor.
İyileşmenin bir maraton olduğunu unutmayın
İyileşme zaman alır. Binlerce hayat sona erdi, binlercesi bir daha asla eskisi gibi olamayacak bir şekilde değişti. Felaketin gerçek boyutu seneler boyunca ortaya çıkmaya devam edecek. Öncelikle çocukların, ardından kadınların ve sonrasında tüm zarar görenlerin ihtiyaçlarını ele almak ve bunlara cevap vermek sadece birkaç ayda olup bitecek bir şey değil. Maddi-manevi tüm planlamanızı, bu desteğin çok uzun yıllar sürmesi gerektiğine göre yapmayı unutmayın.
