Yatakta çürüme ya da orijinal adıyla ‘bed rotting’, başını TikTok’un çektiği sosyal medya platformlarında popülerlik kazanan bir trend. Genellikle bütün bir gün, hatta birkaç gün süren yatak istirahati anlamına geliyor. Bu sırada fazlaca program izlemek, yemek yemek ve sosyal medyada gezinmek de pakete dahil. Peki bu sağlıklı bir trend mi? Uzman görüşleriyle anlatıyoruz.

Şu sıralar sosyal medyada popüler hesapların neredeyse tamamında ‘bed rotting’ trendiyle karşılaşıyorsunuz. Bu terim, genellikle bütün bir gün, hatta birkaç gün süren uzun süreli yatak istirahati dönemlerine katılmayı; bu sırada art arda bir şeyler izlemeyi, yemek yemeyi ve sosyal medyada dolanmayı ifade ediyor. 

Yatakta istirahat etmek ilk bakışta kendine vakit ayırmayı da içeren bir özbakım biçimi olarak görünse de sağlık uzmanları bunun depresif dönemlere katkıda bulunmak da dahil olmak üzere çeşitli şekillerde ruhsal ve fiziksel sağlığa zararlı olabileceği konusunda uyarıyor.

ABD’li nöropsikolog Dr. Sanam Hafeez, “Bu terim muhtemelen bireylerin davranışları için bir açıklama araması ve bunu etiketlerken kendini rahat hissetmesi amacıyla ortaya çıktı” diyerek açıklıyor: “Sonuçta bu hashtag, bu davranışta bulunan kişilerin kendilerini daha az yalnız ve daha az izole hissetmelerine yardımcı oluyor, benzer düşünen bireyler arasında bağlantılar kurulmasını teşvik ediyor. İnsanlar bu davranışta bulunan tek kişinin kendileri olmadığını fark ettikleri için kendilerini daha fazla desteklenmiş hissediyor.”

Yatakta Çürüme Özbakım Mıdır?
Trende katılan birçok kişi bunun bir özbakım biçimi olduğunu söylüyor ancak sağlık uzmanları genel olarak aynı görüşte değil. Ruh sağlığı danışmanı Catherine Del Toro, “Bu eğilimin yanıltıcı, endişe verici ve sağlıksız olduğunu düşünüyorum” diyor: “Özbakım, genel sağlığınıza ve zindeliğinize dikkat etmekle ilgilidir ve bed rotting bunu teşvik etmez. Tüm gün yatakta kalıp hiçbir şey yapmamak, sosyal medyada sürekli kaydırma yapmak, TV izlemek, yemek yemek ve aralarda bol bol şekerleme yapmak, depresyonda olan bir kişinin tipik özellikleridir.”

Del Toro, gerektiğinde dinlenmek için kendinize bir gün ayırmanın sorun olmadığını ancak bundan daha fazlasının, depresyonun bizi ele geçirmesi gibi daha ciddi bir şeye işaret edebileceğini de ekliyor: “Eğer durum buysa bir planımız olmalı ve bu duruma yenik düşmemeye çalışmalıyız.”

Yatakta Çürümenin Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Dr. Hafeez, uygun bakım ve hareket olmadan yatakta çok fazla zaman geçirmenin fiziksel ve zihinsel sağlık üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabileceği görüşünde. Ona göre bunlar arasında şu riskler yer alıyor:

  • Depresyon ve anksiyete: Sosyal izolasyon ve doğal ışığa daha az maruz kalmak; yalnızlık, depresyon ve anksiyete duygularına katkıda bulunabilir.
  • Uyku bozuklukları: Yatakta çok fazla zaman geçirmek, uyku düzenini bozarak uykusuzluk ve diğer uyku bozukluklarına yol açabilir.
  • Kas zayıflığı: Fiziksel aktivite eksikliği kaslarda atrofi ve zayıflığa yol açarak günlük işlerin yapılmasını zorlaştırabilir.
  • Kan dolaşımı sorunları: Uzun süre yatakta kalmak kan dolaşımını engelleyerek şişmeye ve kan pıhtılaşması riskinin artmasına neden olabilir.

Yatakta Çürümesinin Depresyona Katkısı
Klinik sosyal hizmet uzmanı Ashley Peña ise bed rotting’in sadece depresyonun değil, şiddetli bir depresif dönemin belirtisi olarak da görülebileceğini belirtiyor. Zaten çoğu uzman, yatakta çürümenin zaman içinde zararlı alışkanlıklardan oluşan bir döngü yaratarak geri tepme etkisi yaratabileceği konusunda hemfikirdir.

Peña, “Güneş ışığı ve insan etkileşimi gibi temel unsurlardan uzaklaşmak, depresyona doğru aşağı yönlü bir sarmala katkıda bulunabilir. Çünkü bu faktörler çoğu bireyin refah ve gelişme duygusunu sürdürmesi için çok önemlidir” diyor.

Connecticut’taki Newport Healthcare’de genç yetişkin hizmetleri yöneticisi olan Helene D’Jay, bed rotting’in nihayetinde “yatakta kalmanın olumsuz duyguları pekiştirdiği ve hayatın sorumluluklarıyla sevinçlerinden uzaklaşmaya neden olduğu bir kısır döngüye” yol açabileceğini söylüyor.

Hafeez, “Uyku düzeninin bozulması ve dengesiz uyku-uyanıklık döngüleri, uykusuzluk sorunu ve düşük uyku kalitesiyle sonuçlanabilir. Kas sertliği ve sırt ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklar da daha fazla uyku bozukluğuna katkıda bulunarak ruh ve uyku sağlığı üzerindeki genel olumsuz etkiyi daha da kötüleştirebilir” diye ekliyor.

Del Toro ise “Bütün gün yatakta yemek yemenin, kendimizi halsiz ve/veya uyuşuk hissetmemize neden olmak gibi sonuçları da olabilir. Böylece bize kendimizi bu bunalımdan kurtarmak için ihtiyacımız olan enerjiyi bulamıyoruz; bu da içinden çıkılması zor, zararlı bir döngü yaratıyor” diyor.

Yatakta Çürümenin Kabul Edilebilir Sınırı Nedir?
D’Jay, “Başka bir fiziksel veya psikolojik sorun yoksa bir-iki gün, örneğin hafta sonu yatakta dinlenmek kabul edilebilir. Ama daha prososyal faaliyetlerin yerini aldığında, kişinin bağlantılarını sürdürme ve sosyal yönden meşgul olma yeteneğini etkilediğinde, bu bir sorundur” diye konuşuyor. 

Ayrıca bed rotting’in, hayata bir dinlenme molası vermekten farklı olabileceğini çünkü genellikle aşırı ekran süresi, aşırı ruminasyon (olumsuz düşünce, duygu ve deneyimlere odaklanan, tekrarlayıcı ve müdahaleci düşünce örüntüsü) veya etrafımızdaki dünyadan kopma gibi pasif ve verimsiz faaliyetleri içerdiğini belirtiyor Del Toro: “Genel olarak, gün içinde dinlenmek yenileyici olmalı ve günün sorumluluklarının üstesinden gelmek için daha fazla enerji sağlamalı. Eğer bir şeylerden kaçmak içinse ve yeniden şarj olmaya yardımcı olmuyorsa, o zaman zararlı olabilir.”

Yatakta Çürümeye Sağlıklı Alternatifler
Peña, “Arkadaşlardan, aileden veya bir terapistten destek almak, altta yatan sorunların ele alınmasında, stres ve duygusal zorluklarla başa çıkmanın daha sağlıklı yollarının bulunmasında yardımcı olabilir” diyor.

Del Toro ise yatakta çürümeyle başa çıkmak için şu ipuçlarını veriyor: “Yataktan çıkmaya çalışın. Vücudunuzu hareket ettirin. Telefonda kaydırma yapmaktan uzak durun. Başkalarıyla bağlantı kurun. Unutmayın ki bir kişi kendini sürekli tüm gün yatakta kalırken, motivasyonsuz hissederken, rutinlerinden koparken veya sıkıntılı duygular yaşarken bulursa bir arkadaş, aile üyesi veya ruh sağlığı uzmanından yardım alma zamanı gelmiştir.”