Yataklarımız, dolayısıyla yastıklarımız, çarşaflarımız ve nevresimlerimiz günümüzün üçte birini geçirdiğimiz yerler. Bu yakın ve sıcak temas da her türlü istenmeyen misafir için mükemmel bir ortam yaratıyor. Peki bu durumda çarşaf ve nevresimler nasıl yıkanmalı ve ne sıklıkta değiştirilmeli?

Nevresimler ne sıklıkla yıkanmalı

Uzun bir günün ardından sıcak bir yatağa uzanmak, başınızı yumuşak bir yastığa yaslamak ve kendinizi rahat bir örtünün altında koza gibi sarmak gibisi yoktur. Ancak yatakta uzanmayı mutluluk verici bulan sadece biz insanlar değiliz.

Yüzeyin biraz altına indiğinizde çarşaflarınızın milyonlarca bakteri, mantar, akar ve virüse ev sahipliği yaptığını öğrenmek sizi dehşete düşürebilir. Bunların her biri yatağınızın bir cennet olduğunu düşünür; ne de olsa içinde büyüyebilecekleri ter, tükürük, ölü deri hücreleri ve ziyafet çekebilecekleri yiyecek parçacıklarıyla dolu sıcak bir yerden söz ediyoruz.

Yatağınız Toz Akarlarının Açık Büfesi

Toz akarlarını ele alalım. Günde 500 milyon deri hücresi dökeriz. Bu da eğer küçük bir toz akarıysanız, yiyebildiğiniz kadar yiyebileceğiniz bir açık büfe gibidir. Ne yazık ki hem böcekler hem de dışkıları alerji, astım ve egzamayı tetikleyebilir.

Yatak çarşafları bakteriler için de şahane bir alandır. Örneğin, 2013 yılında Fransa, Institut Pasteur de Lille’deki araştırmacılar hastane hastalarının çarşaflarını analiz etti ve kirli çarşafların insan derisinde yaygın bulunan stafilokok bakterileriyle dolu olduğunu tespit etti. Stafilokok türlerinin çoğu iyi huylu olsa da ‘S. aureus’ gibi bazıları, bağışıklık sistemi zayıf olan hastalarda cilt enfeksiyonlarına, akneye ve hatta zatürreye neden olabilir.

İngiltere’deki Westminster Üniversitesi’nden mikrobiyolog Dr. Manal Mohammed, “İnsanlar cilt mikrobiyomlarının bir parçası olarak bakteri taşırlar ve bunları çok sayıda dökebilirler” diyor: “Bu bakteriler genellikle zararsız olsa da hastanelerde daha yaygın olan açık yaralar yoluyla vücuda girerlerse ciddi hastalıklara neden olabilirler.”

Bir araştırma sonucu daha: 2018’de Nijerya’daki Ibadan Üniversitesi’nden bilim insanları yıkanmamış hastane yatak kıyafetlerinde idrar yolu enfeksiyonları, zatürre, ishal, menenjit ve sepsise (kanda enfeksiyon) neden olduğu bilinen diğer patojenik bakterilerle birlikte E. coli’ye rastladı.

Özetle, temiz olmayan çarşaflar bu tür ortamlarda gerçek bir enfeksiyon riski oluşturmakta. 2022 yılında araştırmacılar, maymun çiçeği (mpox) ile hastaneye yatırılan hastaların odalarından örnekler topladılar ve çarşafları değiştirme eyleminin havaya viral partiküller saldığını tespit ettiler. 2018’de de İngiltere’de bir sağlık çalışanının, bir hastanın yatak takımını değiştirirken virüse maruz kalmasının ardından hastalığa yakalandığı düşünülmüştü. Elbette patojen bakterilere, sağlıklı insanların yataklarından ziyade hastaların uyuduğu hastane takımlarında rastlama olasılığı daha yüksek. Peki ya evinizdeki yastık ve çarşaflar?

Yastık Kılıfında Klozet Kapağının 17 Bin Katı Bakteri Var

2013’ta Amerikan yatak şirketi Amerisleep, bir haftadır yıkanmamış bir yastık kılıfından örnek aldı. Yastık kılıfı, aynı alan ölçüleri dikkate alınarak hesaplandığında, ortalama bir klozet kapağından yaklaşık 17 bin kat daha fazla bakteri barındırıyordu.
Manchester Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar ve küresel sağlık profesörü olan David Denning ve meslektaşları, arkadaşlarından ve ailelerinden altı yastık topladı. Bu yastıklar düzenli olarak kullanılıyordu ve yaşları 18 ayla 20 yıl arasındaydı. Tüm yastıklarda mantar, özellikle de toprakta yaygın olarak bulunan bir tür olan ‘Aspergillus fumigatus’ bulundu.

Denning, “Rakamlara bakacak olursak, her yastıkta milyarlarca ya da trilyonlarca mantar partikülünden bahsediyoruz” diyor: “Bu kadar çok mantar bulmanızın nedeninin, geceleri çoğumuzun başının terlemesi olduğunu düşünüyoruz. Ayrıca hepimizin yatağında ev tozu akarları var ve toz akarlarının dışkısı mantarların yaşaması için besin sağlıyor. Ve tabii yastık her akşam ısınıyor çünkü başınız onun üzerinde duruyor. Yani mantarların sevdiği nem, yiyecek ve sıcaklık var.”

Çoğumuz yastıklarımızı nadiren yıkadığımız için, mantarlar son derece memnun bir şekilde yıllarca hayatta kalabilir. Rahatsız edildikleri tek zaman, yastıklarımızı çırpıp kabarttığımız zamandır ki bu da mantar sporlarını yatak odamıza salabilir. Yastıkları yıkasak bile, mantarlar 50 dereceye kadar sıcaklıklarda hayatta kalabilir ve bu işlem yastıkları nemli hale getirerek mantarın daha da büyümesini sağlayabilir.
İnsanların uyurken geçirdikleri zaman ve yastığın ağza yakınlığı göz önüne alındığında, bu bulguların solunum yolu hastalığı, özellikle de astım ve sinüziti olan hastalar için önemli etkileri olduğunu söylüyor uzmanlar. Denning’e göre sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip bireylerin yüzde 99.9’u A. fumigatus mantar sporlarını solumakla kolayca başa çıkabilirken, bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde mantar, zayıflamış savunmayı aşarak yaşamı tehdit eden enfeksiyonlara neden olabilir.

Peki yastıkları yıkamak işe yaramıyorsa, yapabileceğimiz bir şey var mı? Denning’e göre eğer astımınız, akciğer rahatsızlığınız ya da sinüs hastalığınız yoksa, yastığınızı iki yılda bir değiştirmeyi düşünmelisiniz. Bu rahatsızlıkları olan kişiler ise üç ila altı ayda bir yeni yastık satın almalı.

Çarşafları Yıkadıktan Sonra Ütüleyin

Gelelim çarşaf ve nevresim temizliğine… Çoğu uzman çarşafları ve nevresimleri haftalık olarak yıkamanızı öneriyor. Yıkamanın yanı sıra ütülemenni de yatak takımlarındaki bakteri sayısını azalttığını söyleyenler çoğunlukta.

Ancak Denning, “Zamanınız varsa tüm çarşaflarınızı dikkatlice ütüleyebilirsiniz. Ancak hepimizin vücudunda zaten bakteri var, bu yüzden sağlıklı bir insan için bu çok önemli değil” dedikten sonra ekliyor: “Ama hasta ve savunmasız biriyseniz, bu durum daha önemli olabilir. Mesela yatağını ıslatan bir çocuğunuz varsa, yıkama konusunda kesinlikle biraz daha titiz olmanız ve için yüksek sıcaklıklar kullanmanız gerekir.”

Son olarak birkaç önemli notumuz daha var: Unutmayın ki, yatakta bir evcil hayvanın uyuması da bakteri ve mantar sayısını artıracaktır. Tıpkı yatmadan önce duş almamak, kirli çoraplarla yatmak ya da cildinizde makyaj veya losyonlarla uyumak gibi…

Kaynaklar: