Bir büyük çağ yangınıyla karşı karşıyayız. Özellikle ergenler, uyku haricinde bütün vakitlerini ekran başında geçirmek istiyor. Teknoloji bağımlılığı nedeniyle tuvalete bile gitmeyenler var! Peki, okulların açıldığı bu dönemde, sürekli büyüyen bu tehlikeye karşı neler yapılabilir?

Yeni teknolojiler, özellikle internet, günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası artık. Ancak doğru kullanılmadığında bağımlılık yaratma riski taşıyor. Bu risk özellikle çocuklar ve gençler arasında daha yaygın. Öyle ki tuvalete gitmeyi, yıkanmayı, diş fırçalamayı, yüz yıkamayı ertelemek gibi özbakım sorunları bile ortaya çıkabiliyor. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Neriman Kilit (Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi), teknoloji bağımlılığının özbakım üzerindeki etkilerini değerlendirirken, çocuklarda ekran süresinin ne olması gerektiğiyle ilgili de bilgilendiriyor.

Yeni teknolojilerde bağımlılık riski var

Yeni teknolojiler hayatın vazgeçilmez bir parçası olarak dünyanın birçok yerinde, hemen her yaştan insanın hayatında yer alıyor. Dr. Öğr. Üyesi Neriman Kilit, bu durum hakkında, “Hiç şüphesiz doğru kullanılması halinde hayatı oldukça kolaylaştırması söz konusuyken, doğru bir çerçeve içerisinde kullanılmadığı takdirde bağımlılık olabilecek bir riski de barındırıyor” diyor.

Bu risk, özellikle çocuklar ve gençler arasında daha yaygın: “Son yıllarda bilgisayar, tablet ve akıllı telefon gibi modern teknolojik cihazların kullanımı artmıştır. Bu cihazlar çocuklar için hem yararlı olabilir hem de sağlık sorunlarına yol açabilir. Yapılan araştırmalar, çocukların bu cihazları uygun olmayan süre, sıklık ve duruş pozisyonlarında kullanmalarının fiziksel ve zihinsel gelişimlerinde sorunlar, kas ve iskelet sistemi sorunları, obezite, uyku kalitesinde azalma gibi rahatsızlıklar ortaya çıkardığını göstermektedir.”

İnternete ulaşımları engellendiğinde anksiyete yaşıyorlar

“İnternet ve bilgisayar kullanımında çocukları negatif yönde en çok etkileyen durumun internet bağımlılığı olduğu belirtiliyor” diyen Kilit, bu bağımlılıkla ilgili detayları şöyle sıralıyor: Çocukların internet kullanımlarına belirli bir sınırlama yapılmaması, sosyal ya da akademik zararlarını göz ardı ederek kullanmaya devam etmeleri ve çocukların internete ulaşımlarının engellendiği durumlarda yoğun şekilde anksiyete yaşamaları…

Teknoloji kullanımının artması, okul öncesi ve okul çağındaki çoğu çocukta dikkatsizlik, agresif tepkiler, obezite sorunları, uyku problemleri ve fiziksel inaktiviteyle bağlantılı olduğunu belirtiyor Dr. Öğr. Üyesi Neriman Kilit. Bir de çok konuşulmayan bir yönü var; özbakım üzerine etkileri: “Teknoloji bağımlılığının özellikle çocuk ve ergenlerde ortaya çıkarabileceği sorunlardan, özbakım üzerindeki etkilerinden bahsedersek, ilk olarak unutulmamalı ki tuvalet eğitimi ekran başında verilmez. Çocuk tuvalette veya lazımlığında daha fazla vakit geçirsin ve sorun çıkarmadan tuvaletini yapsın diye ekran kullanarak tuvalet eğitimi yapılırsa bu, çocuğun tuvalet eğitiminin yanlış tamamlanmasına neden olmaktadır. Çocuğun tuvalete gitme zamanını tam belirleyememesine ve bu nedenle hem gece hem de gündüz çiş-kaka kaçırma davranışına sebebiyet verebilmektedir.”

Teknoloji bağımlılığı öfke ve inatlaşma davranışlarına sebep oluyor.

Teknoloji bağımlılığının öfke ve inatlaşma davranışlarına sebep olabileceğini, bunun da kabızlık ve enkoprezis (kaka kaçırma) gibi sorunları artırabileceğini kaydeden Kilit, “Dikkat eksikliği, hiperaktivite, davranış bozukluğu ve anksiyete bozukluğu gibi durumlar da teknoloji bağımlılığıyla bağlantılıdır” diye konuşuyor.

Teknoloji bağımlılığı sekonder (baştan beri olmayan) çiş ve kaka kaçırma sorunlarına sebebiyet verebiliyor, ayrıca aşırı çiş tutmadan kaynaklanan mesane sorunlarına ve aşırı kaka tutmadan kaynaklanan kronik kabızlığa yol açabiliyor. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Neriman Kilit, “Bu kabızlık, lavman ve fitil kullanımları nedeniyle meydana gelen travmalar neticesinde tuvalet fobisine kadar gidebilir. Teknolojik bağımlılık yıkanmayı, diş fırçalamayı, yüz yıkamayı ertelemek ya da yapmamak gibi özbakım sorunlarını da ortaya çıkarabilir. Çünkü çocuklarımız ve ergenlerimiz, uyku haricinde (o da düzensiz) bütün vakitlerini ekran başında geçirmeye meyillidir” diyor.

Yaşlara göre ekran süresi saatleri

Dr. Öğr. Üyesi Neriman Kilit, tavsiye edilen ekran sürelerini ise şu şekilde sıralıyor:

  • 0-3 yaş: Olabildiğince ekrandan uzak tutulmalıdır.
  • 3-6 yaş: Günlük toplam süre 20-30 dakikayı geçmemelidir.
  • 6-9 yaş: Günlük toplam süre 40-50 dakikayı geçmemelidir.
  • 9-12 yaş: Günlük toplam süre 60-70 dakikayı geçmemelidir.
  • 12 yaş üzeri: Günlük toplam süre 120 dakikayı geçmemelidir.

Teknoloji bağımlılığının belirtilerini, “Teknolojiyle giderek daha çok vakit geçirmek, istediğiniz kadar kullanamadığınızda sinirlenmek, planlandığından daha çok kullanmak, sebep olduğu sıkıntılara rağmen kullanmaya devam etmek, kullanmadığınız zamanlarda bile aklınızda olması ve sorumluluklarınızı (iş, okul, aile, bireysel temizlik gibi) aksatmak” olarak sıralayan Kilit, “Özellikle bilgisayar oyunları ve sosyal medya kullanımı çocuk ve ergenlerde bağımlılık riski oluşturuyor. Bu noktada internet kullanımı, madde kullanımında olduğu gibi beyinde aşırı stimülasyona neden oluyor ve eksikliğinde yoksunluk belirtileri görülebiliyor” diye anlatıyor.

Bilgisayar oyunu bağımlılığından kurtulmak mümkün mü?

Yavaş yavaş ama kararlı olarak azaltın.

  • Bilgisayar oyunlarının yerini spor ve hobilerle doldurun
  • Sanal ortamdaki başarı ve saygınlığın gerçek hayattakinden daha mı değerli olduğunu düşünün ve değerlendirin.
  • Tüm bunlarla baş etmekte zorlandığınızda gerekirse uzman yardımı alın

Cep telefonu bağımlılığına karşı tedbirler

  • Sabah uyandığınızda kendinizi hazır hissetmeden (giyinmeden, kahvaltı etmeden vb.) cep telefonunuzu elinize almayın.
  • Güne pozitif ve sağlıklı şeylerle başlayın ve öyle sürdürün.
  • Yatağınıza gitmeden en son 30 dakika önce telefonunuzu kontrol edin. Eğer mesajlarınız, cevapsız aramalarınız varsa dönüş yapmak için ertesi günü bekleyin. Uyku düzeninizi korumayı önceliklendirin.
  • Cep telefonuyla yapmakta olduğunuz en önemsiz aktiviteyi azaltarak işe başlayın.
  • Bir kişiyle yüz yüze iletişimdeyken cep telefonunuzu uzak bir yere koyma veya kapatma konusunda kendinizle anlaşın.
  • Yemek yerken, arkadaşlarınızla gezerken, ders çalışırken, cep telefonlarınızı kullanmayın.
  • Ebeveyn olarak teknoloji kullanımını çocuklarınıza doğru öğretin. Eğer durum bağımlılığa gidiyorsa bir uzmana başvurun.