Dünyada üretilen gıdaların yaklaşık üçte biri çeşitli nedenlerle israf ediliyor. Bu sadece paranın boşa gitmesi demek değil. Atılan yiyecekler çürüyerek, en yaygın ikinci sera gazı olan metan gazı çıkarıyor; yani iklim değişikliği sorununu büyütüyor. Aynı zamanda çok fazla su israfına da neden oluyor. Size vereceğimiz kolay ipuçlarıyla bu zararları azaltmak için ilk adımları atabilirsiniz.
-
‘Akıllı alışveriş’ yapın
Çoğumuz ihtiyaç duyduğumuzdan daha fazla yiyecek satın alma eğilimindeyiz. Toplu alışverişin sağladığı kolaylıklar olsa da araştırmalara göre bu yöntem daha fazla gıda israfına yol açıyor. Haftada bir toplu alışveriş yerine birkaç günde bir ihtiyacınız olan şeyleri alın. Daha fazlasını almadan önce, son aldığınız tüm yiyecekleri bitirmiş olun. Ayrıca mutlaka alışverişe çıkmadan önce bir liste yapın ve buna sadık kalın.
-
Yiyecekleri doğru şekilde saklayın
Yanlış muhafaza yöntemleri büyük miktarda gıda israfına neden oluyor. İngiltere’de yapılan bir araştırmaya göre evsel atıkların yaklaşık üçte ikisi gıda bozulmalarından kaynaklanıyor. Pek çok insan meyve ve sebzeleri nasıl saklayacağını bilmiyor; bu da erken olgunlaşmaya ve nihayetinde çürümüş ürünlere yol açıyor. Örneğin patates, domates, sarmısak, salatalık ve soğan asla buzdolabında saklanmamalı; oda sıcaklığında tutulmalı. Daha fazla etilen gazı üreten gıdaları, üretmeyenlerden ayırmak da bozulmayı azaltmanın bir başka yolu. Muz, avokado, domates, kavun, şeftali, armut ve taze soğan; gıdalarda olgunlaşmayı teşvik eden etilen gazını üreten gıdalardan bazıları. Erken bozulmayı önlemek için bu yiyecekleri patates, elma, yeşillikler, çilek, biber gibi etilene duyarlı ürünlerden uzak tutun.
-
Korumayı öğrenin
Fermente etme, turşulama binlerce yıldır yararlanılan gıda koruma teknikleri. Yiyecekleri salamura veya sirke kullanarak muhafaza etmek diye özetleyebileceğimiz yöntemin geçmişinin M.Ö. 2400’lere kadar gittiği sanılıyor. Kurutma, konserve, fermente etme, dondurma, tütsüleme, salamura gibi gıdaların daha uzun süre dayanmasını sağlayarak israfı azaltabileceğiniz işlemlerden yararlanın.
-
‘Güzellik’ takıntılı olmayın
Markette, pazarda hiç üşenmeden en mükemmel görünen elmayı bulmaya çalışmanın yemek israfına katkıda bulunduğunu biliyor muydunuz? Tat ve gıda değeri açısından aynı olmasına rağmen, ‘çirkin’ bulduğunuz meyve ve sebzelerden her vazgeçtiğinizde üreticinin ürününü satabilmek için böyle bir baskı hissetmesine neden oluyorsunuz. Böylece tonlarca ‘mis gibi’ yiyecek boşa gidiyor. Büyük market zincirlerinin israfı azaltmak için ‘çirkin’ meyve-sebzeleri indirimli olarak satışa çıkarması da çok büyük bir sorun; çünkü tüketiciye bunların aslında alınamaz şeyler olduğunu düşündürüyor. Alışveriş yaparken bu ürünleri de seçerek veya doğrudan üreticiden alarak üzerinize düşeni yapın.
-
Buzdolabınızı düzenleyin
Yiyecekleri net görebilmeniz ve ne zaman satın alındıklarını bilmeniz için buzdolabınızı düzenli tutarak yiyeceklerin bozulmasını önlemeye yardımcı olun. Bunun en iyi yolu, ‘ilk giren ilk çıkar’ yöntemini kullanmak. Örneğin, aynı üründen yeni bir paket aldığınızda, eskisinin arkasına yerleştirin. Böylece eski gıdaları israf etmeden tüketebilirsiniz.
-
Artanları atmayın
Birçok kişi başta artan yiyecekleri saklıyor ama genellikle buzdolabında unutup bozulduğunda atıyor. Kalanları şeffaf bir cam kapta saklayarak yiyeceği unutmanın önüne geçebilirsiniz. Çok fazla yemek yapıyorsanız ve düzenli olarak artan yemekleriniz oluyorsa, buzdolabında birikmiş olanları bitirmek için bir gün belirleyin; o gün sadece onları yiyin.
-
Kabukları ve çekirdekleri yiyin
Yemek hazırlarken genellikle meyvelerin, sebzelerin kabuğu soyuluyor. Aslında bu büyük bir hata çünkü çok fazla besin, ürünün dış tabakasında bulunuyor. Örneğin elma kabukları çok miktarda lif, vitamin, mineral ve antioksidan içeriyor. Sadece o değil; patates, havuç, salatalık, kabak, patlıcanın dış katmanları da yenilebilir ve besleyici yerler. Kabukları atmayın ve mutlaka yararlanmanın bir yolunu bulun. Aynı şekilde çekirdeklerden de yararlanabilirsiniz. Kavun, karpuz, balkabağı çekirdeklerini çıkardıktan sonra yıkayıp kurulayın, azıcık zeytinyağı ve tuzla karıştırıp fırında kızartın. Kendinizle gurur duyacaksınız.
-
Karıştırın
Besleyici bir smoothie yaparak da, yiyecek israfını azaltabilirsiniz. Gıdaların saplarını, uçlarını, kabuklarını yemekte sorun yaşıyorsanız bir smoothie’ye ekleyerek faydalanabilirsiniz. Ispanak, pazı gibi yeşil bitkilerin sapları lif doludur; pancar, çilek ve havucun üs yaprakları da harika bir katkı sunar. Meyve-sebze kabukları, solmuş otlar, olgunlaşmış muzlar, brokoli sapları; elinizde ne varsa ekleyin gitsin.
-
Sebze suyu hazırlayın
Üst kısımlar, saplar ve kabukları yani yemek yaparken arkanızda bıraktığınız tüm sebze artıklarını biraz zeytinyağı veya tereyağıyla soteleyin, sonra su ekleyip pişmeye bırakın. Yemeklerinize, çorbalarınıza ekleyeceğiniz lezzetli ve besleyici bir sebze suyunuz oldu bile. Sebze artıkları çıktıkça bir poşete koyup buzlukta saklayın. Yeterli miktara ulaştığında işleme başlayın. Sadece suyu karartıp tadını bozacağı için patlıcan kabuğu, nane ve limonu burada kullanmayın.
-
Yapabiliyorsanız kompost yapın
Kompostlama, yiyecek artıklarını yeniden kullanmanın ve onları bitkiler için gübreye dönüştürmenin faydalı bir yolu. Herkesin bir dış mekân kompostlama sistemi için yeri olmayabilir ama artık bu uygulamayı sınırlı alana sahip olanlar için bile kolay ve erişilebilir hale getiren tezgâh üstü düzenekler bile bulunuyor.
-
Telveden gübre yapın
Bir fincan sıcak kahve olmadan güne başlayamıyorsanız, evinizden çok fazla kahve telvesi çıkıyor demektir. Aslında genellikle gözden kaçan bu artığın birçok kullanımı bulunuyor. Her şeyden önce bitkiler için mükemmel gübre oluyorlar çünkü azot, fosfor ve potasyum bakımından yüksek değerlere sahipler.
-
Cilt bakımında kullanın
Bazı cilt bakım ürünlerindeki kimyasallardan kaçınırken tasarruf etmek de isterseniz, yiyecek artıklarından ev yapımı maskeler hazırlayabilirsiniz. Örneğin avokado; sağlıklı yağlar, antioksidanlar ve E vitaminiyle dolu bir besin, dolayısıyla doğal bir yüz maskesi için mükemmel bir meyve. Yüzünüzde veya saç bakımınızda kullanmak için ezerek biraz balla karıştırın. Yine kahve telvesini biraz şeker ve zeytinyağıyla karıştırıp canlandırıcı bir vücut peeling’i hazırlayın. Şişliği azaltmak için gözlerinize kullanılmış çay poşetlerini soğutarak, fazla salatalıkları dilimleyerek uygulamayı da düşünebilirsiniz.
