Gece yatağa yattınız, uykuya daldınız ve şiddetli bir ağrıyla uyandınız. Üstelik bu durum neredeyse her gece tekrarlamaya başladı. En az 15 dakika, bazen saatlerce süren, orta şiddette hatta şiddetli seyredebilen bu ağrının adı hipnik baş ağrısı. Özellikle 50 yaş ve üzerindeyseniz sadece uykuda ve hep aynı saatte başladığı için çalar saat baş ağrısı da denen bu rahatsızlıktan mustarip olabilirsiniz. Bilinen ve bilinmeyen noktaları Acıbadem Üniversitesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Elif Ilgaz Aydınlar’a sorduk.
Böyle bir şeyle daha önce hiç karşılaşmamıştınız. Gece yatağa yattınız, uykuya daldınız ve şiddetli bir ağrıyla uyandınız. Hemen hemen her gece yattığınızda bu durum tekrarlamaya başladı. Ağrı geldi mi en az 15 dakika sürüyor, bazen saatlerce… Bazen orta şiddette, bazen şiddetli seyrediyor. Peki siz ne yaşıyorsunuz? Özellikle 50 yaş ve üzerinde daha sık karşılaşılan bu yorucu derdin bir adı var: Hipnik diğer deyişle çalar saat baş ağrısından mustarip olabilirsiniz.
Sadece uyku sırasında başlayan, geceleri aynı saatte ortaya çıktığı için de ‘çalar saat’ olarak da nitelendirilen bu baş ağrısı, kişinin yaşam kalitesini çok bozan ve endişelendiren bir rahatsızlık. Bu ilginç sağlık sorunu hakkında bilinen ve bilinmeyen her şeyi Acıbadem Üniversitesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Elif Ilgaz Aydınlar’a sorduk:
- Hipnik baş ağrısı neden çalar saat olarak adlandırılıyor ve uykunun hangi evresinde başlıyor?
Hipnik baş ağrısı tanısı koyduğumuz hastalarımızın baş ağrısının sadece uyku sırasında ve genellikle de geceleri aynı saatte ortaya çıktığını görüyoruz. Bu nedenle ‘çalar saat baş ağrısı’ da deniyor. Uykunun REM dediğimiz, hızlı göz hareketlerinin geliştiği döneminde ortaya çıktığını biliyoruz. İlginçtir, genellikle gece saat 01.00’le 03.00 arasında gelişir. Beynin ağrıyı yöneten bir bölümünün harekete geçtiğini tahmin ediyoruz. Bazı hastalarımızda gündüz şekerleme yaparken de ortaya çıkabiliyor.
- Görülme sıklığı ne? Altta yatan damarsal problemler, hastalıklar var mı?
Bu baş ağrısını çok nadir görüyoruz. Bu nedenle tanı koymakta bazen gecikebiliyoruz. Beyinde herhangi bir MR incelemesiyle gözle görebileceğimiz bir sorun yoktur aslında. Genelde 50 yaş üzerinde görülmeye başlanır.
- Neden 50 yaş üzerinde görülüyor? Kadın-erkek ayrımı var mı?
Bu hastalarımızda yaşlanmayla beraber, beynimizin uyku/uyanıklık döngüsünü kontrol eden hipotalamus bölgesinde bir fonksiyon bozukluğu geliştiğini tahmin ediyoruz. Kadınlar daha sık etkileniyor. Bu nedenle yeni başlayan ve uykudan uyandıran baş ağrıları gelişmişse bir nöroloji uzmanına başvurulmalı.
- Teşhiste diğer ağrılardan ayırt edebilmek için neler yapılıyor?
Hipnik baş ağrısı tanısını koymadan evvel, beyin ve metabolizmayla ilgili birçok hastalığın olup olmadığını araştırmak isteriz. Bu amaçla beynin yapısını ve damarlarını gösteren MR teknolojisinden yararlanırız. Hastanın tansiyonunu takip eder, kan değerlerini görürüz. Gerekirse, uyku apne sendromunu dışlamak için polisomnografi dediğimiz uyku tetkikini planlarız.
- Bu hastalık uyku sırasında görülmesinin dışında, başka spesifik özellikler gösterir mi?
Hipnik baş ağrısının en büyük özelliği uykudan uyandırmasıdır. Başın tek tarafında ya da her iki yanında ağrıya neden olabilir. Kusmaya neden olmasını beklemeyiz. Uykudan uyandıran ve kusmaya yol açan baş ağrısında aklımıza en sık migren gelir. Bazen de beyinde başka bir hastalık gelişmiş olabilir. Uyku apnesi, uykuda tansiyon ve kan şekeri değişiklikleri de hastalarımızın uykudan ağrıyla kalkmasına neden olabilir. Başka hastalıkların olup olmadığını araştırdıktan sonra hipnik baş ağrısı tanısını koymamız kolaylaşır.
- Uyku hastalıkları veya uykusuzluk bu hastalığı tetikler mi veya başka uyku sorunları ona eşlik eder mi?
Uykuya bağlı baş ağrısına neden olan hastalıkların başında uyku apne sendromu gelir. Uyku apnesi veya obstrüktif uyku apne sendromu, uykudayken nefesinizin kısa süreli olarak durduğu bir durumdur. Apne kelimesi ‘nefessiz’ anlamına gelir yani hastalarımızın solunum yolunuzdaki hava akışının engellenmesi nedeniyle uykuda solunum durur. Hastalarımız çoğunlukla sabah baş ağrısıyla ve dinlenmemiş olarak kalkar. Bu baş ağrıları uyku apne sendromunun tedavi edilmesiyle geçer. Sabah baş ağrısıyla uyanmanın bir başka nedeni de diş sıkması yani bruksizm olabilir. Diş sıkmasını ağız içine yatarken yerleştirilen gece plağı ve botulinum toksinle tedavi ederiz.
- Hipnik baş ağrısını önlemek mümkün mü? Ağrı kesici ilaçlar etkili olur mu?
Ne yazık ki birçok tedavinin ve ağrı kesicilerin bu ağrıyı önlemede başarılı olmadığını görüyoruz. Lityum ve bazı antiepileptik ilaçlar önlemede daha etkili. Bu durum hastadan hastaya değişiyor ve bazen etkili olan ilacı bulmak zaman alıyor.
+++++++++++++++++++++
Prof. Dr. Elif Ilgaz Aydınlar hakkında…
1994’te Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Nöroloji alanındaki uzmanlık eğitimini Haydarpaşa Numune Hastanesi’nde tamamladı. Uzmanlık tezini ‘migrende magnezyum tedavisi’ üzerine yazdı. 2000’den beri Acıbadem Sağlık Grubu’nda çalışan Dr. Aydınlar, 2009’dan bu yana da Acıbadem Üniversitesi Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim dalında öğretim görevlisi olarak görev yapıyor. Doçentlik unvanını 2015’te alan Dr. Aydınlar, 2014’te Avrupa Nöroloji Board Sınavı’nı geçerek ‘Fellow of the European Board of Neurology’ titrine sahip oldu. Uluslararası İntraoperatif Nöromonitörleme Derneği’nin yönetim kurulunda yer alan Dr. Aydınlar, yaklaşık 25 yıldır baş ağrısıyla uğraşıyor ve bu alanda yaptığı araştırmalarla yazdığı makalelerle dünyanın birçok önemli tıp dergisinde yer alıyor.
