Çoğunlukla uykunuzu alamadığımız zamanlarda ama bazen de nedenini anlayamadığınız bir biçimde, gün ortasında kendinizi aniden gözlerinizin kapanmasına karşı koyamaz halde bulabilirsiniz. Peki bu durum neden olur? Yakından bakıyoruz…
Uyku Alışkanlıkları
Aniden uyku bastırmasının en yaygın nedeni yeterince uyumamak. Ortalama bir yetişkin her gün 7-9 saat uykuya ihtiyaç duyar ve uykusunu alamadığında gün içinde vücut kişiyi bu eksiği tamamlamaya zorlayabilir. Her gün aynı saatte yatmamak, uykudan önce elektronik cihazlar kullanmak veya büyük öğünler yemek uykuyu bozabilir. Düzenli bir uyku programı oluşturmak ve buna bağlı kalmak, genellikle uyku kalitesini artırmaya yardımcı olur.
Gece Vardiyası
Bu konuda yapılmış araştırmalara göre gece vardiyasında çalışanların yüzde 22.3’ü gün içinde kendini aşırı yorgun hissediyor, yüzde 18.5’i de uykusuzluk çekiyor. Çünkü her ne kadar gece işlerinde çalışanlar uyku programını buna göre ayarlasa da gece boyu çalışıp gündüzleri uyumak, normal uyku-uyanıklık döngüsüne aykırı.
Gürültü Kirliliği
Otobüsler, trenler, kamyonlar, sürekli kornaya basan otomobiller, inşaatlardan gelen gürültü… Modern şehir yaşamında uyumaya çalışmak bazen dünyanın en zor şeyi olabilir. Çevresel gürültü veya gürültü kirliliği olarak adlandırılan bu tür sesler, zaman içinde uyku kalitesini önemli ölçüde azaltabilir. Kulaklığınızı takıp uykuya dalmayı kolaylaştıran doğa seslerini dinleyerek uyumayı deneyebilirsiniz.
Sıcak veya Soğuk Ortamlar
Vücudun kendi sıcaklığı ve ortam sıcaklığı, uykuyu ciddi biçimde etkiler. Çok sıcak veya soğuk uyku kalitesini bozabilir. Herkesin sıcaklık tercihleri farklı olsa da araştırmalara göre uyurken odayı 18.5-21 °C aralığında tutmak en doğrusu.
Işık
Vücudun uyku-uyanıklık döngüsüyle güneşin günlük ritmi arasında güçlü bir bağ var. Yatmadan iki saat önce veya uyku sırasında ışığa maruz kalmak bu dengeleri bozabiliyor. Aydınlık ortamlarda uykuya dalmak ve uykuda kalmak da zorlaşıyor. Işık bir sorunsa karartma perdeleri veya göz maskeleri gibi engelleyici malzemeler kullanmayı deneyin.
İnsomnia
Ya da uykusuzluk hastalığı… Bu hastalıktan mustarip olanlar uykuda kalmakta veya uykuya dalmakta zorlanırlar. Ayrıca çok erken uyanıp tekrar uyuyamayabilirler. Uykusuzluğun en yaygın gündüz semptomlarından biri de gün içinde çok uykulu olmaktır. İnsomnia mutlaka doktor kontrolünde tedavi gerektirir.
Obstrüktif (Tıkayıcı) Uyku Apnesi
Obstrüktif uyku apnesi mağdurları, üst solunum yollarındaki tıkanma nedeniyle soluk almakta zorluk çekerler. Uyurken periyodik olarak horlama veya nefes nefese kalma sesleri çıkarırlar. Bu nefes alma ve horlamalar uykuyu bozar, bu da birkaç kez uyanmaya neden olabilir. Obstrüktif uyku apnesi geç kalınmadan ve uzman kontrolünde tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Huzursuz Bacak Sendromu
Uykuyla ilgili yaygın bir hareket bozukluğudur. Bu kişiler, özellikle de akşamları hareketsizlik kalınan dönemlerde bacaklarını hareket ettirmek için rahatsız edici bir dürtüye sahip olurlar. Semptomları azaltmayı veya ortadan kaldırmayı, uykuyu ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlayan ilaçlarla tedavi edilir ve çoğunlukla tedaviye iyi cevap alınır.
Elektrolit Dengesizlikleri
Elektrolitler, elektrik yükleri taşıyan ve vücutta birçok hayati süreç için gerekli olan minerallerdir. Sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfat, magnezyum gibi önemli elektrolitlerdeki dengesizlikler, kişinin aşırı yorgun hissetmesine neden olabilir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme benimsenerek bu eksiklikler telafi edilebilir.
Anemi
Anemi (kansızlık), organ ve dokulara yeterli oksijeni taşımak için gerekli miktarda sağlıklı kırmızı kan hücresi bulunmadığı zaman ortaya çıkan bir durum. Hemoglobin de kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijenin taşınmasından sorumlu molekül. Vücutta az sayıda veya anormal yapıda kırmızı kan hücresi varsa, hemoglobin düşükse anemi belirtileri ortaya çıkıyor. Anemisi olan insanlar genellikle her zaman bitkin hissederler. Dolayısıyla ani uyku bastırmalarınızın açıklanamayan bir nedeni varsa basit bir kan testiyle sorumlunun kansızlık olup olmadığını tespit edebilirsiniz.
Yüksek veya Düşük Kan Şekeri
Kan şekeri (glikoz) seviyelerindeki değişiklikler uykuyu etkileyebilir. Bu seviyeler çok yüksek olduğunda sinirlilik ve ateş görülebilir, uyku idrara çıkma ihtiyacıyla birden çok kez kesilebilir, ayrıca gün içinde kişinin kendini çok uykulu hissetmesine neden olabilir. Uyku sırasında kan şekeri seviyesinin düşük olması ise uyanmayı zorlaştırabilir ve gündüz aşırı uyuşukluğa neden olabilir. Kan şekeri seviyeleri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlarla kontrol edilebilir.
Narkolepsi
Narkolepsi, aşırı gündüz uyuşukluğu ve ani uyku ataklarıyla kendini belli eden kronik bir uyku bozukluğu. Hastalar genellikle, koşullar ne olursa olsun, uzun süre uyanık kalmakta zorlanıyor. Bu durum elbette günlük rutinde ciddi aksamalara neden olabiliyor. Bazen buna ani kas fonksiyonu kaybı yani katapleksi eşlik edebiliyor. İkisinin birlikte seyrettiğine ‘tip 1’, katapleksi olmadan ortaya çıkana ise ‘tip 2’ narkolepsi deniyor. Bir diğer temel semptom da uyku felci. Yani uyanınca meydana gelen geçici konuşma veya yürüme yetisi kaybı. Aslında bu geçici paraliz, sağlıklı kişilerin yaklaşık dörtte birinde görülen, yaygın bir sorun. Ancak narkolepsi hastaları bunu çok daha sık ve ciddi boyutta yaşıyorlar. Farklı yöntemler, ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri narkolepsi semptomlarını yönetmeye yardımcı olabiliyor.
