Melatonin nedir, nasıl çalışır ve uykuya etkileri nelerdir? Melatonin takviyesinin kullanımı ve uzman görüşleriyle en sık sorulan soruların yanıtları burada.
Muhtemelen uykuyla ilgili pek çok yazıda görmüş ya da çevrenizden uyku sorunlarına çare olarak adını duymuşsunuzdur. Melatonin herkesin kulağında yer eden ama çoğumuzun ne olduğunu veya bizim için iyi olup olmadığını bilmediğimiz bir şey. Uyku uzmanı Dr. Roy Raymann’ın bu konu hakkında anlattıklarını sizin için derledik.
Melatonin nedir?
Melatonin genellikle ‘uyku hormonu’ olarak adlandırılıyor ama bu, tam olarak doğru bir tanımlama değil. Aslında vücudunuz tarafından yaratılan ve geceleri karanlık olduğunda ya da gözlerinizi kapadığınızda salgılanan bir karanlık hormonu. Dr. Raymann, “Esasen bu hormon vücudunuza ve beyninize ne zaman gündüz ne zaman gece olduğunu söyleyerek uykuya ya da uyanmaya hazırlanmamıza yardımcı olur” diyor.
Melatonin Nasıl ve Ne Zaman Salgılanır?
Her şey vücut saatinizle ilgili. Bu saat, melatonin salımını düzenliyor ve zamanlama da ışıktan ya da ışık yokluğundan etkilenir. Genel olarak melatonin salımı yatmadan 2 ila 3 saat önce başlıyor. Gün sona erip aydınlık yerini karanlığa bıraktığında, gözleriniz ışığın yokluğunu fark ediyor ve beyninizdeki ana vücut saatinize (suprakiazmatik çekirdek, kısaca SCN olarak adlandırılan küçük bir yapı) bir sinyal göndererek epifiz bezini melatonin salgılaması için tetikliyor. Dr. Raymann bu durumu, “Bu, tüm organlarınızın vücut saatlerine akşamın yaklaştığını söyler, böylece artık hem beyin hem de vücut gece olduğunu ve vites değiştirme zamanının geldiğini bilir” diye anlatıyor. Hava karardığında ve vücut saatiniz akşam için hazır olduğunda, melatonin vücudunuza salınıyor. Bu gece boyu devam ediyor, sabah yaklaştıkça azalmaya başlıyor.
Melatonin Salındığında Ne Olur?
Melatoninin uyku getirici etkisinin bir kısmı, kanınızdaki melatonin nedeniyle kan damarlarınızın genişlemesiyle açıklanmakta. Bu nedenle, kendinizi rahat bir şekilde sıcak hissediyorsunuz, bu da sizi daha uyku kucaklayıcı bir duruma sokuyor.
Melatonin Takviyesi Alınmalı Mı?
Dr. Raymann’a göre takviye yoluyla ek melatonin almanın önerildiği yalnızca birkaç durum var:
Jetlag’e hazırlanmak veya jetlag’le başa çıkmak: Uzun bir seyahatten önce, vücudunuzun yeni saat dilimlerine uyum sağlamasına yardımcı olmak için belirli zamanlarda melatonin almak, jetlag’in önüne geçmek ve zaman değişikliği yorgunluğunu önlemek için uygulanıyor.
İleri yaşın getirdikleriyle başa çıkmak: Yaşlandıkça epifiz bezi daha fazla kireçleniyor, bu da daha az melatonin salgılanması anlamına geliyor. Buna ek olarak, gözler karanlık-aydınlık ayrımını daha zor yapıyor, bu da melatonin üretimini daha da engelliyor.
Melatonin seviyesi düşüklüğüyle başa çıkmak: Bir uyku tıbbı uzmanı gece melatonin seviyenizi test ederek seviyesini belirleyebilir. Eğer düşükse sizin için doğru tedavi planını uygulayacaktır.
Melatonin Takviyesi Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Doğru yaklaşım, melatonini bir uzman kontrolünde kullanmak. Bu durum az görülmekle beraber, çok fazla melatonin, vücudunuzdaki farklı hormonların hassas dengesini bozabilir. Dr. Raymann, “Çok az sayıda insanın melatonin almanın baş ağrısından nöbetlere kadar değişen olumsuz etkilerini rapor ettiği görülmüştür. Ama melatonini ağızdan alırsanız, esasen vücudunuzun kendi kendine melatonin üretme ihtiyacını ortadan kaldırmış olursunuz. Bu da doğal melatonin üretiminizi sekteye uğratır ve takviyeyi almayı unuttuğunuzda sonuçlara yol açabilir” diyor.
Dr. Raymann’a göre melatonin almayı düşünüyorsanız aklınızda bulundurmanız gereken birkaç önemli nokta var. Bunların ilk sırasında bir doktorun önerdiği doğru doz geliyor: “Daha yüksek dozların olumlu değil, olumsuz etkileri olacaktır.” Dikkat etmeniz gereken ikinci şey, doktorunuzun vereceği melatonini vücudunuza gece boyunca kontrollü gönderen, uzun salımlı hapları tercih etmek. Yani bir anda en yüksek dozu almak yerine, vücudunuzun gece boyu doğal olarak yapacağı şeyi taklit eden bir takviye kullanmak. Üçüncü önemli nokta da mutlaka doktorunuzun önerdiği köklü markaları tercih etmek.
Ve işte en önemli son not: Uyku sorunlarınızı sihirli bir şekilde çözmenin yolunu arıyorsanız, yanlış yoldasınız. Bu durumda ne yazık ki melatonin takviyeleri de sizin derdinize derman olmayacaktır. Melatonin ancak uyku tıbbı uzmanlarının kararıyla, doğru koşullarda ve doğal vücut saatlerinizi korumaya yardımcı olmak için kullanılabilir.
