Soğuk duş, M.Ö. 1600’lerden beri sağlığa faydaları bilinen ve kabul edilen bir şey. Bu pratiği kışın bile uygulayabilenlere sözümüz yok ama hazır bu işe en müsait mevsimdeyken fırsatı kaçırmayalım istedik. Buyurun detaylara…
‘Buz Adam’ olarak da bilinen Wim Hof’u hiç duydunuz mu? Aşırı sıcaklıklara tahammül etmesiyle tanınan Hof, bu yeteneği bir dizi nefes egzersizine, meditasyona ve soğuk havaya maruz kalmaya borçlu. Wim Hof metodunun beyin kimyasallarının salımına yol açtığını, bunun da soğuğa duyarlılığın azalmasına ve aşırı mutluluk hissinin artmasına neden olduğunu ileri süren bir araştırma da bulunuyor. Ama soğuğa maruz kalmanın faydaları hakkında aslında hâlâ az şey biliniyor. İşin tarihçesine, faydalarına ve bu faydaları en üst düzeye çıkarmak için soğuk bir duşu nasıl almamız gerektiğine birlikte bakalım.
Soğuk suya girmenin tarihçesi
Pek çok pratikte olduğu gibi soğuğun faydalarıyla ilgili olarak da gitmemiz gereken ilk adres Antik Roma. Bugün hâlâ kaplıcalarda, saunalarda ve hamamlarda uygulanan, önce çok sayıda ısıtmalı odadan geçip soğuk bir havuza dalmakla sonuçlanan zinciri hatırlayın. Romalılar bu soğuk alana ‘frigidarium’ diyordu.
Finlandiya ve Norveç gibi soğuk ülkelerde sauna seansları sırasında insanların kendilerini aralıklı olarak soğuğa maruz bırakmaları da yaygın bir uygulama. Çoğu zaman bunu soğuk havalarda dışarı çıkarak, karda oturarak veya soğuk bir duş alarak yapıyorlar. Daha sıcak havalarda, örneğin 5-15 dakikalık bir güneşlenme sırasında, 5 saniye veya daha uzun süre boyunca üç ila beş kez buzlu suya girebiliyorlar.
Rusya’da soğukta yüzerek kutlanan ‘Epifani’ isimli bayramı da duymuş olabilirsiniz. Ortodoks takvimine göre İsa’nın 19 Ocak’ta vaftiz edildiğine inanılıyor. Bu tarihin önemini anlamak için insanlar bu tarihte donmuş göllere haç şeklinde açılan sulara üç kere dalıyor. Buna hazırlanmak içinse etkinlikten önceki bir hafta boyunca her gün soğuk duş alıyorlar.
Ayrıca Litvanya, Finlandiya, Polonya, Danimarka, Rusya, Norveç, İsveç, Estonya, Çek Cumhuriyeti ve Letonya gibi ülkelerde kışın yüzme yaygın bir spor.
O zaman biraz da karanlık sulara dalalım… 1700’lerin başında zihinsel rahatsızlıkları olan insanlara soğuk duş aldırıldığı biliniyor. Özellikle manik depresyon hastalarında mani evresinin kanı ve beyni kaynatan bir durum olduğuna inanılıyor ve serin bir duşla doğal tedavi uygulanabileceği düşünülüyordu. Neyse ki 1900’lere gelindiğinde bu uygulamalar terk edildi ancak artan hijyen endişesi bugün kullanılan duşların gelişmesine yol açtı. Akıl hastanelerinde kullanılmak üzere geliştirildikten yıllar sonra, duşlar modern hayatın temel parçalarından biri haline geldi.
Soğuğa maruz kalmanın faydaları
- Daha az hasta olursunuz: Elimizde, soğuk duş alan kişilerin, hasta geçirdiği gün sayısının bunu yapmayanlara göre yüzde 29 daha az olduğunu söyleyen bir araştırma var. Bu şaşırtıcı istatistik, 30 gün boyunca 30 saniye gibi kısa bir süre soğuk suya maruz kalınarak elde edilebilir. Ama şuna dikkat; araştırmaya göre soğuk duş alanlar daha az hasta olmadılar, sadece bu durumu daha iyi tolere ettiler.
- Cildiniz ve saçınız daha iyi görünür: Soğuğa maruz kalmak kan akışını kısıtlayarak parlamaya neden oluyor. Ayrıca soğuk su cildin nemli kalmasına yardımcı olarak daha iyi bir görünüm sağlıyor.
- Daha iyi hissedersiniz: Soğuk suda yüzmeyle ilgili bir çalışmada, kadın deneğin bu sayede antidepresan kullanımını azaltmayı ve sonunda tamamen bırakmayı başardığı gözlendi. Ama bu sadece bir örnek; depresyon tedavisinde soğuk terapi kullanımını desteklemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Ama kış düzenli olarak yüzmenin yorgunluk, gerginlik ve olumsuz ruh hali durumlarını azalttığı biliniyor. Ayrıca romatizma, fibromiyalji veya astım teşhisi konmuş kişilerde ağrının azalmasıyla da ilişkilendiriliyor. Son toplamda kışın yüzenler genel olarak daha iyi hissettiklerini belirtiyorlar.
Soğuk duş nasıl alınır?
Başından beri belirttiğimiz gibi, soğuk duş hem kültürel hem de tıbbi bir uygulama olarak yüzyıllardır var. Bununla birlikte, sağlığa en fazla faydayı elde etmek için duş almanın doğru yolunu öneren sınırlı araştırma bulunuyor. Yani aslında soğuk duş bilimsel olarak hâlâ sadece bir öneri ve etkileri kişiden kişiye değişebiliyor.
Kanıtlar sınırlı olsa da soğuk duş, banyo veya yüzmeyi merak edenlerin başvurabileceği pek çok pratik var. Birçok kaplıca ya da spa, bir rahatlama şekli olarak sıcak ve soğuk su terapileri sunuyor. Ama bunu deneyimlemek için ille bu tip bir merkeze gitmenize gerek yok. Kendiniz deneyerek ve sonrasında etkilerini anlamaya çalışarak başlayabilirsiniz. Size üç adımlı çok basit bir kılavuz verelim:
- Su sıcaklığını her zamanki gibi ayarlayarak duşunuzu alın.
- En sonunda musluğu soğuğa çevirip en az 30 saniye soğuk suyun altında kalın.
- Bu uygulamayı en az 30 gün boyunca her gün tekrarlayın.
İşte bu kadar! Bu yöntem hasta geçirdiğiniz gün sayınızı yüzde 29 oranında azaltmanıza yardımcı olabilir. Bu oranı yüzde 54’e çıkarmak için rutininize düzenli egzersizi de eklemeyi deneyebilirsiniz.
Bunlara dikkat!
Soğuk duş, ruh sağlığı veya tıbbi tedavi için yeterli bir uygulama değil. Ayrıca altta yatan tıbbi veya zihinsel sağlık sorunları olan kişiler, soğuk duş almadan önce mutlaka doktorlarına danışmalı. Soğuk duşun faydaları söz konusu olduğunda araştırmalar hâlâ çok yetersiz. Ama bu tekniği uygulayan birçok kişi katıldığı araştırmalarda hissettiği değişimlerin çok olduğunu altını çizerek belirtiyor. Sizin için en iyi olanı bulmanın tek yolu var. Yukarıda anlattığımız metodu deneyin. Kaybedecek 30 saniyeye karşılık potansiyel olarak çok daha fazla olumlu şey kazanma ihtimaliniz var!
Kaynaklar:
- clinicaltrialsgov/ct2/show/NCT04130126
- ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5605164
- ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5025014
- ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4049052
- mdpi.com/1660-4601/17/23/8984/htm
- journals.sagepub.com/doi/10.1177/0957154X18801766
- hbr.org/2018/03/cold-showers-lead-to-fewer-sick-days
- journals.physiology.org/doi/full/10.1152/ajpregu.00115.2017
- researchgate.net/publication/323106660_Brain_over_body-A_study_on_the_willful_regulation_of_autonomic_function_during_cold_exposure
