Hepimizin, kendimize güven duymadığımız, iyi hissetmediğimiz zamanları olur. Ama düşük benlik saygısı uzun vadeli bir sorun haline gelirse hem zihinsel sağlığımızı hem de günlük yaşamımızı son derece olumsuz etkiler. Gelin, özsaygımızı nasıl artırabileceğimizi birlikte öğrenelim.
Özsaygı nedir?
Özsaygı ya da benlik saygısını genel olarak ‘kendimiz hakkındaki fikrimiz’ diyerek özetleyibiliriz. Sağlıklı bir benlik saygısına sahip olduğumuzda, kendimiz ve genel olarak yaşam hakkında olumlu hissetme eğilimi gösteriyoruz. Bu da hayatın iniş çıkışlarıyla daha iyi başa çıkmamızı sağlıyor. Aksi durumda, yani özsaygımız düşük olduğunda ise hem kendimizi hem de yaşamımızı daha olumsuz ve eleştirel bir ışık altında görme eğiliminde oluyoruz. Bunun sonucu olarak da hayatın önümüze çıkardığı zorlukları üstlenme konusunda daha az yetenekli hissediyoruz.
Düşük özsaygıya ne sebep olur?
Düşük benlik saygısı genellikle çocuklukta başlıyor. Öğretmenlerimiz, arkadaşlarımız, kardeşlerimiz, ebeveynlerimiz, hatta medya bize sürekli kendimiz hakkında olumlu ve olumsuz mesajlar gönderiyor. Ama nedense en çok ‘yeterince iyi olmadığımıza dair’ mesajlar aklımızda kalıyor. Bazen başkalarının bizden beklentilerini, bazen de kendi beklentilerimizi karşılamakta zorlanıyoruz. Ayrıca ciddi bir hastalık ya da yas gibi stresli ve zor yaşamsal sorunlar özsaygıyı olumsuz etkileyebiliyor.
Kişilik özellikleri de önemli bir faktör. Bazı insanlar olumsuz düşünmeye daha yatkın olabiliyor ya da kendileri için imkânsıza yakın derecede yüksek standartlar belirleyebiliyor. Hep kötüyü gördüğünde ya da aşırı yüksek beklentileri karşılayamadığında da benlik saygısı zedeleniyor.
Düşük özsaygı bizi nasıl etkiler?
Özsaygınız, doğal olarak özgüveniniz düşükse kendinizi sosyal ortamlardan uzak tutabilir, yeni şeyler denemeyi bırakabilir ve zorlayıcı bulduğunuz şeylerden kaçabilirsiniz. Ama kısa vadede kendinizi güvende hissetmenizi sağlayabilen bu durum, uzun vadede geri tepebiliyor çünkü altta yatan şüphelerinizi, korkularınızı güçlendiriyor. Size, sorunlarla başa çıkmanın tek yolunun bazı şeylerden kaçınmak olduğu gibi faydasız bir kural ezberletiyor. Düşük özsaygıyla yaşamak ruh sağlığınıza da zarar verebiliyor; depresyon ve anksiyete gibi sorunlara yol açabiliyor. Başa çıkmanın bir yolu olarak çeşitli bağımlılıklara saplanmak gibi kötü alışkanlıklar da geliştirilebiliyor.
Özsaygı nasıl kazanılır?
Özsaygınızı artırmak için öncelikle kendiniz hakkında sahip olduğunuz olumsuz fikirleri tanımlamanız ve sonra da onlara meydan okumanız gerekiyor. Diyelim ki sürekli yeni bir işe başvurmak için ‘çok geride’ olduğunuzu veya ‘kimsenin sizi umursamadığını’ söyleyip duruyorsunuz. Bu olumsuz düşünceleri bir kâğıda veya günlüğe yazarak not etmeye başlayın. Kendinize ilk ne zaman böyle düşünmeye başladığınızı sorun. Ardından “Eski/şu anki işyerimde şu sorunu çözmek için bana gelirler” veya “Kardeşim/yakın arkadaşım her hafta buluşmak için arıyor” gibi, bu olumsuz düşünceleri haksız çıkaran durumları yazmaya başlayın. “Düşünceli biriyim”, “İyi yemek pişiriyorum” veya “Başkalarının güvendiği bir insanım” gibi kendinizle ilgili diğer olumlu şeyleri de listeleyin. Ayrıca başkalarının sizin hakkınızda söylediği güzel şeyleri yazın.
Listenizde en az 5 olumlu şey olmasını hedefleyin ve düzenli olarak eklemeler yapın. Sonra bu listeyi görebileceğiniz bir yere koyun. Böylece kendinize iyi yönlerinizi hatırlatmaya devam edebilirsiniz. Çocukluktan beri yaşadıklarınızdan dolayı şu anda özsaygınız düşük olabilir, ancak unutmayın ki her yaşta büyüyebilir ve kendinizi görmenin yeni yollarını geliştirebilirsiniz.
Özsaygıyı artırmanın yolları
- Nelerde iyi olduğunuzu fark edin: Yemek yapmak, şarkı söylemek, zekâ oyunları oynamak, iyi bir arkadaş olmak… Hepimiz bir konuda mutlaka iyiyiz. Ayrıca iyi olduğumuz şeyleri yapmaktan zevk alma eğilimindeyiz. İşte bu sayede ruh halinizi yükseltebilirsiniz.
- Olumlu ilişkiler kurun: Bazı insanların sizi aşağı çekmeye meyilli olduğunu fark ederseniz, onlarla daha az zaman geçirmeye çalışın. Bu da yeterli olmazsa onlara sözleri veya eylemleri hakkında ne hissettiğinizi söyleyin.
- Kendinize iyi davranın: Kendinizi eleştirmek istediğiniz zamanlarda bile kendinize karşı nazik olun. Benzer bir durumda bir arkadaşınıza nasıl davranacağınızı düşünün. Çünkü genellikle başkalarına kendimize verdiğimizden çok daha iyi tavsiyeler veririz.
- Kendinizden emin olmayı öğrenin: Kendinden emin olmak, başka insanların görüş ve ihtiyaçlarına saygı duymak ve onlardan da aynısını beklemektir. Etrafınızda böyle insanlar varsa kopya çekebilirsiniz. Olmadığınız biri gibi görünmeye çalışmanızı söylemiyoruz elbette ama hayran olduğunuz insanların tavırlarından, duruşlarından ipuçları alarak gerçek kimliğinizin ortaya çıkmasına izin verebilirsiniz.
- “Hayır” demeye başlayın: Özsaygısı düşük olanlar, genellikle gerçekten istemeseler bile her şeye “Evet” demek zorunda olduklarını hissederler. Bu yüzden her an aşırı sorumluluk yüklenmiş, kırgın, öfkeli ve depresif birine dönüşebilirsiniz. “Hayır” demenin ilişkilerinizi bozacağından korkup kendinize yüklenmeyi bırakın. Karşınızdaki kişi mesajı alana kadar farklı şekillerde hayır demeye devam etmek sizin için faydalı olabilir.
- Kendinize hedefler koyun: Hepimiz zaman zaman bazı şeyleri yapmaktan çekinir veya korkarız. Ancak sağlıklı bir özsaygıya sahip insanlar, bu duyguların yeni şeyler denemelerinin veya zorluklara göğüs germelerinin önüne set çekmesine izin vermez. Kendinize bir egzersiz sınıfına katılmak, sosyal bir etkinliğe gitmek gibi bir hedef belirleyin. Hedeflerinize ulaşmak, özsaygınızı artırmanıza da yardımcı olacaktır.
